آبخیزداری، پایداری منابع طبیعی و نسل های آینده را به همراه دارد

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه، و عضو هیات مدیره انجمن آبخیزداری ایران، حوزه آبخیزداری را یک واحد فیزیکی، اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی و فرهنگی تعریف کرد و گفت: همه آنها در تعامل با هم مدیریت می شوند، بطوری که از منابع موجود در آبخیز بصورت پایدار برای نسل های حاضر و آینده بهره برداری می شود و منابع  آب و خاک و پوشش گیاهی روند رو به رشدی را طی می کند.

دکتر حبیب نظرنژاد در گفت و گو با مرکز اطلاع رسانی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور مهمترین رسالت آبخیزداری را در بالا دست حوزه ها،  جمع آوری رواناب ها و جلوگیری از رسیدن  آن به سرعت حد و آستانه فرسایش برشمرد و گفت: سرعت حد سرعتی است  که آب در حد آستانه فرسایش ابتدا با یک سرعتی شروع و حرکت می کند و همینطور سرعتش بیشتر می شود اما به نقطه ای می رسد که دیگر شتاب آن صفر می شود یعنی با همان سرعت و بدون تغییر مثبت یا منفی به حرکتش ادامه می دهد.

وی گفت: آب اگر به حد فرسایش برسد، با اقداماتی که عموما اقدامات بیولوژیکی است، با ایجاد پوشش گیاهی، مدیریت چرا و تغییر الگوی کشت و خاک ورزی مانع از جابجایی خاک می شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه همچنین افزود: حرکت خاک در پایین دست حوزه آبخیز باعث اثرات برون منطقه ای و در بالادست اثراتی همانند از دست رفتن عمق خاک، حاصلخیزی و همچنین باعث تخریب عناصر مورد نیاز گیاهان می شود که  به عنوان اثرات درون منطقه ای نام دارد.

نظر نژاد بخشی از اقدامات آبخیزداری را اقدامات سازه ای نام برد و گفت: این اقدامات سازه ای متفاوت از اقدامات سد سازی است که مهندسین مربوط به سد سازی انجام می دهند که هزینه ساخت، نگه داری و مدیریت آنها هزینه بر است و بعضاً مشکلات اکولوژیکی را به همراه دارد. اما سازه های مورد نظر در آبخیزداری در جهت مدیریت آب و خاک و با استفاده از بند های کوچک در بالا دست انجام می شود مثل گابیون بندی و  سنگ چین که رسوب ها را در محل انجام طرح به تله می اندازد.

وی همچنین تاکید کرد: آبخیزداری سیل را مدیریت می کند و از طرفی مدت زمان نفوذ آب را افزایش می دهد و اجازه می دهد آب از محل پشت بند که ذخیره شده است نفوذ بیشتری داشته باشد که طبعاً به آب پایه و سفره های زیر زمینی کمک خواهد کرد.

این دانش آموخته دانشگاه در ادامه خاطر نشان کرد: اطلاعات مربوط به میزان اثربخشی طرح های آبخیزداری بصورت جامع و سازمان یافته  به خوبی به تصمیم گیران و افکارعمومی انتقال داده نشده  است و بنظر می رسد سازمان جنگل ها باید طرحی را آماده نماید که بصورت جامع اثرات طر ح های  آبخیزداری به لحاظ کاهش رسوب خارجی، اثرات برون منطقه ای و مدیریت فرسایش رسوب و همچنین مدیریت سیل را بصورت آماری به مسئولین و افکار عمومی اطلاع رسانی کند.

نقش فارغ التحصیلان منابع طبیعی در ستاد احیای دریاچه ارومیه بی بدیل است

دکتر هیراد عبقری دیگر دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه در این گفت و گو یکی از نکات ابهام آمیز اجرای طرح های آبخیزداری را خالی بودن نقش فارغ التحصیلان دانشگاهی و رشته های مرتبط با منابع طبیعی دانست و گفت:  منابع طبیعی با توجه به امکانات موجود در بخش آبخیزداری باید سازو کاری را اندیشیده و طراحی نماید تا کارشناسان منابع طبیعی بویژه آبخیزداری به عنوان ناظر و پایش گر در پروژه های آبخیزداری نقش داشته باشند.

وی نقش بی بدیل دانشگاهیان و فارغ التحصیلان منابع طبیعی را در ستاد احیای دریاچه ارومیه چشمگیر خواند و افزود:  همکاری های بخش علمی و اجرایی در حوزه دریاچه ارومیه و ارزیابی اقدامات قابل توجه است.

دکتر عبقری همچنین گفت: تعاریف آبخیزداری بخوبی نهادینه نشده است. این دانش در سطح کلان به مدیریت و نگرشی که در این حوزه وجود دارد بر می گردد و در بعد دیگر به اصلاح شیب آبراهه ها که صرفا از طریق سازه ها اتفاق می افتد.

این دانش آموخته حوزه منابع طبیعی ، آبخیزداری را راهکاری مناسب برای جلوگیری از فرسایش خاک، رسوب و کنترل سیل می داند و خاطر نشان کرد: فائو برای دریاچه ارومیه با جایکا قرارداد امضا کرده است و بیشترین سهم را در این حوزه به مشارکت مردم در اقدامات آبخیزداری قایل شده است .